پتاسیم دی کرومات

پتاسیم دی کرومات (potassium dichromate)، ماده‌ای شیمیایی است که با نام دی کرومات پتاسیم یا پتاسیم بی‌کرومات نیز شناخته می‌شود. این ماده ترکیبی معدنی است و به کانی آن سنگ لوپزیت گفته می‌شود و به صورت کریستال‌های قرمز و یا نارنجی وجود دارد. واکنش‌های مهم آن یکی تجزیه آن است که پتاسیم کرومات، اکسید کروم و اکسیژن تولید می‌کند و دیگری واکنش با سولفوریک اسید است که تولید سولفات کروم، پتاسیم سولفات، بخار آب و گاز اکسیژن می‌کند.

کاربرد اصلی این ماده در آزمایشگاه‌ها و تحقیقات است. پتاسیم دی کرومات صنعتی، به عنوان اکسنده در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بسیاری از مناطق از آن به عنوان رنگ چوب و چرم استفاده می‌کنند و به همین خاطر، استفاده از آن در مناطقی که شکار حیوانات رواج دارد متداول است. البته باید توجه داشت که این ماده، ماده‌ای سمی، خطرناک و سرطان‌زا است و تماس با پودر یا محلول‌های آن می‌تواند منجر به خوردگی شود.  ‌

خرید

به‌منظور خرید پتاسیم دی کرومات با کیفیت خوب و قیمت مناسب و همچنین دریافت اطلاعات بیشتر با واحد فروش و پشتیبانی تماس بگیرید. ما به تمامی سوالات شما درباره این ماده پاسخ می‌دهیم. 

پتاسیم دی کرومات چیست؟

دی کرومات پتاسیم یا لوپزیت ماده‌ای با فرمول شیمیایی K₂Cr₂O₇ است که به‌عنوان عامل اکسنده در آزمایشگاه، تحقیقات و صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرمول آنیون دی کرومات ^–Cr₂O₇² و فرمول آنیون کرومات، ^–CrO₄² است.

ویژگی‌ها و خواص

برخی از ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی این ماده را در جدول زیر آورده‌ایم.

شکل ظاهری	کریستال‌های قرمز – نارنجی
چگالی	5.56g/cm3
نقطه ذوب	398 درجه سانتی گراد
جرم مولی	294.18g/mol
حلالیت	در آب محلول است؛ ولی در الکل حل نمی‌شود.
CAS N.O	7778-50-9

برخی از واکنش‌های مهم این ماده به شرح زیر است.

• واکنش تجزیه دی کرومات پتاسیم:

K₂Cr₂O₇، در 400 درجه ذوب می‌شود و در دمای 780 درجه و بالاتر به کریستال‌های Cr₂O₃ تجزیه می‌شود.

K₂Cr₂O₇ → K₂CrO₄ + ½ Cr₂O₃ + ¾ O₂

• واکنش پتاسیم دی کرومات با اسید سولفوریک:

در اثر این واکنش بخار آب و گاز اکسیژن تولید می‌شود.

            K₂Cr₂O₇ + 4H₂SO₄ → Cr₂(SO₄)₃ + K₂SO₄ + 4H₂O +3/2 O₂          

روش تولید

این ماده از طریق واکنش پتاسیم هیدروکسید و محلول کروم تری اکسید تولید می‌شود. سپس رسوب‌گیری انجام شده و رسوب جامد از محلول جدا می‌شود. دور ریز این فرایند ماده‌ای سمی و خطرناک است. برای تهیه محلول 0.05 نرمال دی کرومات پتاسیم آزمایشگاهی، ابتدا رسوب آن را در دمای 120 درجه، به مدت 2 ساعت حرارت می‌دهیم تا کاملاً خشک شود. سپس 2.45 گرم از آن را در بالن حجمی ریخته و آن را در آب مقطر حل کرده و سپس آب را به حجم 1 لیتر می‌رسانیم.

کاربرد

این ماده کاربردهای بسیار زیادی دارد که در این قسمت به برخی از آنها اشاره می کنیم:

• به‌عنوان عامل اکسنده در بسیاری از واکنش‌های شیمیایی آزمایشگاهی یا صنعتی
• در چرم‌سازی و دباغی چرم
• در آنالیز‌های حجمی
• در عکاسی و چاپ عکس
• در ساخت و ساز به‌عنوان یکی از مواد اولیه تولید سیمان
• در رنگ‌زدن چوب و تیره‌تر کردن آن

در تعیین خلوص نقره به‌منظور پیداکردن مقدار فلزات دیگر از محلولی به نام محلول اشورتر(Schwerter’s solution) استفاده می‌کنند که محلول 35% K₂Cr₂O₇  در نیتریک اسید است. پتاسیم دی کرومات صنعتی یک اکسنده بسیار قوی و ماده‌ای سمی و خورنده است که از آن به‌عنوان معرف شیمیایی معدنی نیز استفاده می‌شود.

بازار خرید و فروش

در سال 2018، مهم‌ترین صادرکنندگان این ماده آفریقای جنوبی، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، تایلند و توباگو بودند. طی سال‌های اخیر، بیشترین واردات و تقاضا برای این محصول در کشورهای مرکز آفریقا مانند بروندی، بوتسوانا، آفریقای مرکزی و بورکینافاسو بوده است که احتمالاً به استفاده از آن در دباغی چرم حیوانات شکار شده مربوط است.

شرکت‌های اصلی تولیدکننده این ماده در دنیا عبارتند از:

• شرکت هانی ول (Honeywell International Inc)
• شرکت کم لب (Chem lab)
• مرک (Merck)

خطرات و MSDS پتاسیم دی کرومات

این ماده، بسیار سمی و سرطان‌زا است و هرگونه تماس با آن باید به حداقل برسد. حین کار با این ماده، استفاده از دستکش، عینک آزمایشگاهی و ماسک الزامی است. همچنین، این ماده در دسته ترکیبات خورنده و آتش زا طلقه بندی می شود. بنابراین، حین کار با این ماده باید مراقب واکنش دادن آن باشید. توجه کنید که تماس آن با پوست و چشم خطرناک است. بنابراین در صورت بروز هرگونه مشکل حین کار با این ماده، علاوه بر تماس با فوریت‌های پزشکی نکات زیر را در ذهن داشته باشید:

• در صورت تنفس آن، سریعاً با پزشک تماس بگیرید و اگر اختلال تنفسی و یا توقف تنفس مشاهده شد به مصدوم تنفس مصنوعی بدهید.
• در صورت تماس با پوست و چشم، حداقل به مدت 10 تا 15 دقیقه محل تماس را با آب فراوان بشویید و سپس به پزشک مراجعه کنید.
• در صورت بلعیدن، دهان را با آب بشویید و مقداری آب بنوشید. در صورت ادامه‌داشتن علائم به پزشک مراجعه کنید. 

جمع‌بندی

دی کرومات پتاسیم با فرمول K₂Cr₂O₇ ترکیبی معدنی است که به شکل کریستال‌های قرمز و نارنجی مشاهده می‌شود که از کانی لوپزیت به دست می‌آید و بیشترین کاربرد آن به‌عنوان اکسنده قوی در آزمایشگاه، تحقیقات و صنعت است. همچنین، این ماده در رنگرزی و دباغی نیز به کار می‌رود. این ماده سمی، خطرناک و سرطان‌زا بوده و هنگام استفاده از آن باید به نکات ایمنی توجه داشته باشید.

سؤالات متداول

1-جرم مولکولی دی کرومات پتاسیم چقدر است؟

جرم مولکولی این ماده 294.18 گرم بر مول است.

2- بهترین برند برای این ماده چیست؟

مشهورترین و بهترین برند آن، پتاسیم دی کرومات مرک است.

3- ظرفیت دی کرومات پتاسیم برابر با چند است؟

ظرفیت کروم در آنیون‌های CrO₄² و ^–Cr₂O₇² برابر با 6+ است.

4- این ماده چه عوارضی دارد؟

استفاده زیاد از این ماده و قرار گرفتن مکرر در معرض آن، می‌تواند آسم، نفس‌تنگی، سرفه و یا آسیب به کلیه و کبد را در پی داشته باشد.