انواع سموم کشاورزی و کاربرد آنها : آفت کش (سموم کشاورزی نیز در این دسته قرار می گیرند) به هرگونه مخلوط و یا ماده ای که با هدف جلوگیری ، نابود کردن ، دفع و یا کاهش هر گونه آفت به کار می رود ، اطلاق می شود . آفت را می توان به عنوان هرگونه ارگانیسمی که باعث به وجود آمدن بیماری می گردد تعریف کرد . این ترکیبات در کشاورزی ، دامپزشکی ، مصارف خانگی و سازمانی کاربرد دارند .
علی رغم مخالفت هایی که در خصوص استفاده از آفت کش ها (بر پایه استناد به مضرات این ترکیبات برای محیط زیست و سلامتی انسان) صورت می گیرد ، اما همچنان استفاده از انواع سموم کشاورزی در کل جهان به عنوان موثرترین راه برای کنترل آفات شناخته می شود . امروزه پیشرفت های خوبی در خصوص تولید و استفاده از سموم غیر شیمیایی صورت گرفته است اما راه زیادی در پیش است تا این ترکیبات بتوانند جای سموم کشاورزی فعلی را بگیرند . از همین رو باید کشاورزان و پرورش دهندگان اطلاعات کاملی در خصوص نوع ، دوز مورد نیاز و خطرات احتمالی سم هایی که استفاده می کنند داشته باشند .
فهرست مطالب
سموم کشاورزی چه موادی هستند؟
سموم کشاورزی ( به انگلیسی Agriculture pesticides) مواد شیمیایی هستند که توسط کشاورزان برای جلوگیری از اثرگذاری آفات بر روی رشد و بهره وری محصولات کشاورزی استفاده می شوند . آفت کش ها شامل 3 دسته اصلی علف کش ها ، قارچ کش ها و حشره کش ها می شوند . این مواد در دسته ترکیبات مضر برای سلامتی انسان و سایر موجودات دسته بندی می شوند و استفاده از آنها باید بر اساس مقررات و دستورالعمل های مناسب صورت بگیرد .
فرمولاسیون
این ترکیبات در فرم های مختلفی به صورت مایع ، ژل ، پودر ، قرص و … تولید و به دست مصرف کنندگان می رسند .
غلظت
سموم عموما مخلوطی از ترکیبات فعال ( موادی که بر روی آفت اثر می گذارند) و غیر فعال (حلال ، پرکن ها و … ) هستند . غلظت عوامل فعال می تواند از 2 تا 80 درصد تغییر کند . سمیت آفت کش ها تحت عواملی همچون شکل فیزیکی ، غلظت ، نوع مواد فعال ، حلال و … است ، از این رو در هنگام تهیه و استفاده باید تمامی این موارد را در نظر گرفت . به عنوان مثال میزان جذب سموم فرار و آنهایی که به صورت پودر ریز هستند ، بسیار بیشتر از ترکیبات جامد و دارای دانسیته بالاست . آفت کش های خانگی معمولا دارای غلظت پایین تر از 2% هستند و این دوز عموما نمی تواند خطر خاصی را برای انسان به وجود بیاورد . اما مسمویت هایی که ناشی از بلع و یا استنشاق آنها اتفاق می افتد می تواند ناشی از حلال موجود ( نفت سفید یا پارافین ) باشد.
انواع سموم کشاورزی
همانگونه که گفته شد انواع سموم کشاورزی را می توان در سه دسته اصلی علف کش ها ، حشره کش ها و قارچ کش ها دسته بندی کرد ، این سه دسته حدود 90 درصد از کل آفت های مورد استفاده در کشاورزی را شامل می شوند وتنها 10 درصد بقیه نیز به سموم جوندگان ، باکتری ها ، لاروها و … تعلق دارد . از این میان علف کش ها بیشترین کاربرد و استفاده را دارند ، از همین رو بیشتر در آبهای سطحی و محیط زندگی انسان یافت می شوند .
لیست سموم کشاورزی بر اساس هدف استفاده
در جدول زیر دسته بندی آفت کش ها بر اساس هدف استفاده از آنها نشان داده شده است :
بیشتر سموم اشاره شده در جدول بالا در کشاورزی به منظور یکی از اهداف زیر مورد استفاده قرار می گیرند :
- محافظت از گیاهان و یا محصولات گیاهی در برابر ارگانیسم های مضر
- اثرگذاری بر روی چرخه زندگی گیاه
- نگهداری محصولات گیاهی
- نابود کردن کامل و یا جزئی گیاهان هرز
- جلوگیری از رشد گیاهان هرز
انواع سموم کشاورزی بر اساس چگونگی و زمان مصرف
سموم یا آفت کش های کشاورزی همچنین بر اساس نحوه و زمان مصرف نیز دسته بندی می شوند :
- تماس مستقیم با آفت (معمولا بر روی سطح خارجی گیاه زندگی می کنند) : نکته مهم در این روش درمان تمامی اجزای گیاه است.
- عملکرد سیستمی : آفت کش توسط گیاه جذب شده و تنها زمانی عمل می کمند که بخشی از گیاه توسط آفت مصرف شود.
- در برگیرنده طیف وسیعی از آفات : این نوع آفت کش ها بر وری طیف گسترده ای از آفات اثر می گذارند و حالت انتخابی ندارند و می توانند به قسمت های مفید نیز آسیب بزنند.
- آفت کش های انتخابی : تنها به قسمت های خاصی آسیب می زنند (مانند علف های هرز)
دسته بندی شیمیایی
سموم را همچنین می توان بر اساس ماهیت شیمیایی آنها دسته بندی کرد:
ارگانو کلرین ها ( به دلیل سمیت بالا از بازار حذف شده اند) ، ارگانوفسفات ها ، کاربامات ها و پیرتروئیدها . علف کش های شیمایی معمولا از خانواده های آفت کش های فنوکسی ، آفت کش های بنزوئیک اسید ، تریازین ها و اوره هستند .
ترکیبات فعال موجود در سموم کشاورزی معمولا با مواد دیگری به منظور افزایش کارایی ، حمل و نقل و نگهداری آسانتر ، مانند حلال ها ، رسهای معدنی ، مواد مرطوب کننده و سایر ترکیبات کمکی مخلوط می شوند .
سمیت آفت کش ها
سازمان بهداشت جهانی (WHO) آفت کش ها را بر اساس میزان سمیت و خطری که برای سلامتی دارند دسته بندی کرده و برای هر کدام از این دسته ها نمادی تعیین کرده ایت که در جدول زیر می توان مشاهده کرد . دوز مورد نیاز برای کشتن 50% نیز در جدول برای موش نشان داده شده است .
نحوه استفاده
اطلاع از شیوه مناسب برای بهره گیری از سموم ، خصوصا سموم کشاورزی بسیار مهم و حیاتی است . به عنوان مثال برای مقابله با حشرات بالدار که پرواز می کنند ، استفاده از اسپری و یا مه مناسب است ، در حالی که برای حشرات خزنده استفاده از فرم های پودری و گرانوله که بر روی سطح و پوست اثر می گذارند بهتر است .
نحوه اثرگذاری سموم بر روی حیوانات و گیاهان:
حشره کش ها
حشره کش ها می توانند به 3 روش وارد بدن جانوران شوند که عبارتند از :
پوست : حشره با قطرات مایع ، گرانول ، پودر و یا گچ تماس پیدا کرده و سم از این راه وارد بدنش می گردد .
دهان : در این روش سم توسط حشره خورده می شود و از راه دهان وارد بدنش می شود . به این نوع سموم ، سم های بلعیدنی گفته می شود .
علف کش ها
علف کش ها به منظور از بین بردن گیاهان هرز و مضر استفاده می شوند . این سموم کشاورزی به 2 صورت گیاهان را از بین می برند : 1- نقاطی از گیاه که با سم تماس پیدا کنند از بین می روند 2- سم از طریق برگ ، ساقه و ریشه جذب گیاه می شود.
سلام – مواد طبيعي كه بتوان جايگزين سم نمد را لطفا معرفي بفرماييد . مثلا آيا از آب تنباكو مي توان به عنوان دفع آفت استفاده نمود؟
سلام، آفت کش های طبیعی و ارگانیک که در بازار موجودند را می توانید برای این امر استفاده نمایید اما آفت کش های دست ساز مانند آب و تنباکو چندان توصیه نمی شود. این ترکیب برای برخی از گیاهان مانند فلفل، گوجه و بادمجان مضر است و می تواند به آنها آسیب وارد کند.